گریس چیست؟
گریس مخلوطی ژلاتینی است که از یک سیال روانساز (روغن) و یک ماده غلیظ کننده و مواد افزودنی خاص ساخته می شود.
مشخصات و کیفیت آن به نوع و مقدار ماده غلیظ کننده، مواد افزودنی، مشخصات روغن پایه و ھمچنین فرآیند تولید بستگی دارد. ماده غلیظ کننده مھمترین عامل پایداری دربرابر آب، پایداری در شرایط دمای بالا و پایداری کیفیت در زمان مصرف و حفظ کیفیت است.
گریسھا مشابه روغن ھا، برای حداقل رساندن اصطکاک و فرسایش بین سطوح متحرک، کاربرد دارند. درمواردی که روانساز باید به عنوان مانعی برای جلوگیری از ورود ذرات خارجی عمل کند. یا موقعیت حرکت بین دو سطح به گونه ای است که نیاز به روانساز نیمه جامد وجود دارد، باید از گریس بعنوان روانکار استفاده شود. بعلاوه از بعد عملیاتی روانکاری با گریس، عموماً مکمل روانکاری اکثر سیستم ھای صنعتی است.
مزایای روانکاری با گریس در مقایسه با روغن ھای روانساز:
۱. قابلیت ماندگاری در محل روانکاری
۲. سھولت مصرف و کاھش دفعات روانکاری
۳. کامل تر شدن آب بندی سیستم ھا، کاھش نشتی و چکه کردن روانکار
۴. بھینه سازی چسبندگی روانکار به قطعات در شرایط دما و فشار بالا
۵. سادگی طراحی سیستم ھای روانکاری
معایب روانکاری با گریس در مقایسه با روغن ھای روانساز:
۱. قابلیت خنک کنندگی کم
۲. عدم قابلیت نفوذ به قطعات ریز و مجاری دستگاه ھا
۳. نیاز به نیروی کار (کارگر) بیشتر برای روانکاری
۴. عدم سھولت بسته بندی و انبارداری
۵. عدم قابلیت پاک کنندگی و دور نمودن آلودگی ھا از سطوح قطعات متحرک
در انتخاب گریس به موارد زیر توجه کنید:
۱. نوع، سرعت و دمای عملیات ماشین آلات و میزان رطوبت محیط
۲. تغییرات درجات حرارت
۳. قابلیت ممانعت از زنگ زدگی و خوردگی قطعات ماشین آلات
۴. سازگاری با قطعات لاستیکی و پلاستیکی در تماس
۵. عمر مفید گریس و شرایط کاری مجدد آن براساس جدول درجه بندی
انواع مختلف گریس چیست؟
تنوع روغن و نوع ماده غلیظ کننده مشخص کننده انواع مختلف گریسھا با کار آیی متفاوت آنھاست. ماده غلیظ کننده عامل اصلی بر ای کنترل آب زدایی، کارآیی در دمای بالا و طول عمرمصرف و ھمچنین قابلیت چسبندگی به نقاط مورد نظر است.
اکثر گریس ھای مورد مصرف با غلیظ کننده ھای صابونی تھیه میشوند. این غلیظ کننده ھا شامل صابون ساده، صابون مخلوط و صابون ھای کمپلکس ھستند، در مواردی خاص گریسھای تھیه شده با غلیظ کننده غیر صابونی نیز تولید و به مصرف می رسند. متداولترین گریسھا تھیه شده با صابون کلسیم و لیتیم ھستند. مقدار صابون مصرف شده برای پخت آن به طور معمول بین ۸۱ – ۷ درصد است. اما در بعضی موارد مقادیری از ۳ تا ۰۵ درصد نیز کاربرد دارند.
گریس صابون ساده:
تھیه شده با صابون ھای کلسیم، سدیم، لیتیم و آلومینیوم
گریس صابون مخلوط:
ماده غلیظ کننده بعضی از گریس ھا مخلوطی از دو یا چند صابون است. خاصیت این مخلوط در این است که از نظر کیفیت و قیمت نسبت به صابون ساده برای مصارف عمومی و در شرایط عادی ارجعیت دارد.
گریس صابون کمپلکس:
ماده غلیظ کننده در این نوع تشکیل شده از یک صابون و نمکی از یک اسد با وزن ملکولی پایین است که در این صورت صابون و نمک بخه صورت کمپلکس بایکدیگر ترکیب شده و در الیاف گریس مشخصات ئیژه ای ایجاد می کند.
گریس غیر صابونی:
دارای موادی چون گرافیک، سیلیکاژل و خاک ھای فعال بنتونیت و پلیمرھای خاص ھستند. این غلیظ کننده ھا معمولاً نقط قطره شدن و پایداری حرارتی بالاتری درمقایسه با غلیظ کننده ھای صابونی در گریس ھا ایجاد می کنند. به غیر از گریس سدیم، بقیه گریس ھای صابونی، دربرابر آب مقاوم ھستند. و گریس لیتیم و سدیم در عملیات حرارتی بالا مقاومترند. البته نوع اسیدھای چرب بکار رفته در تهیه صابون و روش پخت گریس نیز درکیفیت آن تاثیر بسزایی دارد.
مواد افزودنی:
مواد افزودنی که در تولید گریسھا بکار میروند نیز مانند روغن پایه و غلیظ کننده ھا دارای انواع گوناگون ھستند.
مواد افزودنی از خوردگی و ساییدگی جلوگیری و خاصیت چسبندگی گریس را بھبود می دھند ھمچنین از آسیب دیدگی سطوح متحرک در شرایط روانکاری مرزی (Boundary) و اصطکاک مخلوط خشک و مایع (Mixed Friction) جلوگیری می نمایند. بنابراین بطور کلی مواد افزودنی کیفیت، دامنه کاربرد و کارآیی آن را تحت تاثیر قرار می دھند.
آزمون ھا:
بطور کلی دو گروه آزمایشھای “فیزیکی – شیمیایی” و “مکانیکی – دینامیکی” تعیین کننده مشخصات و خصوصیات گریس به منظور کنترل کیفیت در حین تولید و برای ارائه اطلاعات به مصرف کنندگان انجام می شود. گذشته از استانداردھای ملی استانداردھای مختلف دیگری مانند FTMS و ASTM و IP و DIN و SAE روشھای آزمون تایید شده گریس را ارائه می نمایند. اما در ھرحال انجام آزمون ھای حین کار (Field Test) نیز ضروری است.
مھمترین آزمون ھای فیزیکی شیمیایی که برای تعیین خصوصیات روانکاری (تربیولوژیکی) گریس و به منظور انتخاب آن تناسب با شرایط کاربرد ضروری ھستند، عبارتند از:
۱. بو (Order)
۲. ساختار
۳. رنگ
۴. چگالی (دانسیته)
۵. نقطه قطره شدن
۶. نفوذ پذیری
۷. برگشت پذیری (Reversibility)
۸. خاصیت شکل پذیری فیزیکی
۹. فرسودگی (Aging)
۱۰. فار جریان
۱۱. جدا شدن روغن (oil separation)
۱۲. پایداری در برابر آب